Hangi Araştırmalardan Etik Kurul İstenir ?
Sosyal bilimlerde etik kurul onayı, araştırmaların insan haklarına, mahremiyete ve bilimsel dürüstlüğe uygun şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla gereklidir. Aşağıdaki durumlarda etik kurul onayı alınması zorunludur veya önerilir:
1. İnsan Katılımcılarının Yer Aldığı Araştırmalar
- Anket ve Görüşmeler: Katılımcılara doğrudan sorular yöneltilen anket veya yüz yüze/mülakat şeklinde yapılan görüşmelerde etik onay gereklidir.
- Deneysel Çalışmalar: Katılımcılar üzerinde herhangi bir müdahalede bulunulan psikoloji, eğitim, sosyoloji, ekonomi vb. deneysel araştırmalarda etik onay gereklidir.
- Gözlem Çalışmaları: Katılımcıların mahremiyetine doğrudan etki eden gözlemsel araştırmalarda etik onay alınması önerilir.
2. Hassas ve Korumalı Gruplarla Yapılan Çalışmalar
- Çocuklar ve Ergenler: 18 yaş altındaki bireylerle yapılan araştırmalarda veli veya yasal temsilcinin izni gereklidir.
- Yaşlı Bireyler: Bakım evlerinde veya özel koruma altındaki yaşlı bireylerle yapılan çalışmalarda etik onay alınmalıdır.
- Engelli Bireyler: Fiziksel veya zihinsel engelli bireylerin yer aldığı araştırmalarda özel izinler gereklidir.
- Hastalar ve Klinik Popülasyonlar: Hastanelerde, ruh sağlığı merkezlerinde veya özel tedavi gören bireylerle yapılan araştırmalarda etik onay alınması şarttır.
3. Kişisel Verilerle Yapılan Araştırmalar
- Kişisel ve Hassas Veriler: Katılımcıların kimlik bilgileri, sağlık bilgileri veya özel yaşamlarına dair bilgiler içeren çalışmalarda etik kurul onayı zorunludur.
- Sosyal Medya ve Dijital İçerik Analizleri: Bireylerin izni olmadan sosyal medya hesaplarındaki paylaşımların analiz edildiği çalışmalarda etik kurul onayı önerilir.
4. Kültürel ve Tarihi Çalışmalar
- Etnografik Araştırmalar: Belli bir topluluk veya kültürel grup üzerinde yapılan araştırmalarda etik kurallara uyulması gerekir.
- Arşiv ve Belgelerin Kullanımı: Özel veya devlet arşivlerinden alınan belgeler kişisel veriler içeriyorsa etik onay gereklidir.
5. İş ve Çalışma Hayatı Araştırmaları
- Kurumsal Çalışmalar: Şirket çalışanları, devlet memurları veya özel kurumlar üzerinden yapılan araştırmalarda etik kurul onayı önerilir.
- Mülakat ve Anketler: Çalışanlarla yapılan ve işyeri koşulları, mobbing, iş memnuniyeti gibi konuların araştırıldığı çalışmalarda etik onay alınmalıdır.
6. Medya ve İletişim Çalışmaları
- Medya İçeriği Analizleri: Kamuya açık olmayan, özel yayın içeriklerinin analizinde etik onay alınmalıdır.
- Gazetecilik Araştırmaları: Haber kaynaklarıyla yapılan özel görüşmeler etik onaya tabi olabilir.