Tanzimat dönemi (1839-1876), Osmanlı Devleti’nde eğitim alanında köklü reformların başlatıldığı bir dönem olarak öne çıkmıştır. Bu süreçte, Batılılaşma çerçevesinde Avrupa örnek olarak alınmış ve devletin merkezileşme çabaları doğrultusunda modern bir eğitim sistemi inşa edilmeye çalışılmıştır. Ancak modern eğitim reformları, devletin köklü ve geleneksel eğitim kurumları olan medreselerde ciddi bir dirençle karşılaşmıştır. Tanzimat Dönemi'nde medrese eğitimi, yüzyıllardır İslam dinî ilimlerinin merkezinde yer alan bir kurum olarak, reformist hareketlere karşı muhafazakâr bir duruş sergilemiştir. Bu çalışmada medreselerin geleneksel rolüne kısaca değinildikten sonra, Tanzimat reformlarının eğitim alanındaki yansımaları üzerinde durulacaktır. Reform hareketleri taraftar bulduğu kadar ciddi eleştirilerle de karşı karşıya kalmıştır. Medrese bürokrasisi ve ulema sınıfı eleştirel bakış açısının önemli merkezlerinden birini oluşturmuştur. Bu anlamda eğitim alanındaki yenilik hareketlerini anlayabilmek için modernleşmeye karşı muhafazakâr tepkinin niteliği sorgulanacaktır. Medrese reformlarına yönelik muhafazakâr tepkiler, Tanzimat dönemi boyunca medrese eğitiminde köklü bir dönüşümün önündeki en büyük engeli teşkil etmiştir. Bu durum, modern okullar ile medreseler arasında ikili eğitim (dualite) sisteminin oluşmasına yol açmıştır. Medreseler, 19. yüzyılın sonlarına kadar kendi geleneksel müfredatlarını korumaya devam etmiş, modern bilimlerin ve yenilikçi eğitim metotlarının dışında kalmışlardır. Bu ikili yapı, Osmanlı sonrası Türkiye Cumhuriyeti döneminde eğitimde yaşanacak köklü değişikliklerin zeminini hazırlamış ve modernleşme ile gelenekselcilik arasındaki gerilimi devam ettirmiştir.
Tanzimat, Medrese, Modernleşme, Eğitim, Eleştiri